Bạn đã bao giờ bước vào một quán cà phê, nhìn vào các loại cà phê được cung cấp và thấy bối rối chưa? Tự hỏi, single origin là gì và coffee blend là ra sao? Lý do gì mà single origin thường có giá mắc hơn so với blend? Hãy cùng Barista School tìm hiểu mọi thứ về loại “cà phê bản địa”. Hay còn gọi là “cà phê đơn nguồn gốc” này nhé.
Single origin coffee là gì?
Hẳn đâu đó bạn đã từng thấy các cụm từ như single origin, single estate, single farm. Chúng có ý nghĩa gì?
Single origin là một cụm từ đơn giản nhưng chứa một định nghĩa lớn. Được hiểu tổng quan là cà phê có nguồn gốc từ một nhà sản xuất. Một vụ mùa hoặc từ một khu vực duy nhất ở một quốc gia nào đó. Loại cà phê single origin này phải thoả mãn hai yếu tố cơ bản. Thứ nhất, đó là loại cà phê đơn nguồn gốc, không được phối trộn (blend) với bất kỳ loại cà phê nào khác. Thứ hai, nó phải thể hiện những hương vị đặc trưng của vùng bản địa (trang trại, vùng đất …).
Single farm và single estate có nghĩa là cà phê có nguồn gốc từ một trang trại, nhà máy hoặc hợp tác xã. Đặc biệt, có những nhãn cà phê còn cho bạn biết thêm về tên khu đất, lô hoặc cánh đồng mà cà phê được canh tác.
Điều quan trọng nhất về single origin là khả năng truy xuất nguồn gốc của nó. Bạn biết rõ loại cà phê mà mình uống đến từ đâu, minh bạch và cụ thể. Thông thường, nó có chất lượng cao hơn so với cà phê phối trộn (coffee blend). Đây cũng một trong những lý do vì sao single origin được yêu thích trong làn sóng cà phê thứ ba.
Tại sao mọi người yêu thích single origin?
Có rất nhiều lý do để những tín đồ cà phê không ai không mê mẩn single origin. Dưới đây là một số lý do phổ biến lý giải vì sao nhiều người yêu thích “cà phê bản địa”.
Flavor (hương vị) của single origin
Bởi điểm mạnh là tính xác thực và minh bạch của nó. Cà phê single origin trở nên phổ biến với hương vị đặc trưng của chúng. Một số cửa hàng sử dụng một loại single origin nào đó với hương vị độc đáo. Đó như là một biểu tượng của thương hiệu.
“Cà phê đơn nguồn gốc” thường có hương vị cụ thể. Hoặc nốt hương đặc trưng, đặc biệt mà khó có thể tìm thấy ở loại khác. Đó là yếu tố khiến nhiều người say đắm. Điều đặc biệt này có được là do chất lượng đất, độ cao, khí hậu và sự chăm bón … Ảnh hưởng nhiều đến hương vị tổng thể.
Ví dụ: Yirgacheffe có hương vị trái cây ngọt ngào, vô cùng thơm, vị nhẹ nhàng nhưng sâu sắc khó quên. Ai thưởng thức cũng cảm thấy hạnh phúc hơn bởi hương vị tuyệt vời của nó.
Khả năng truy xuất nguồn gốc
Đối với người quan tâm đến cà phê, tìm thấy và hiểu được loại cà phê sử dụng là một nhu cầu rất quan trọng. Biết không chỉ về đặc điểm của cà phê. Mà còn nắm nguồn gốc của nó sẽ nói lên rất nhiều về chất lượng của nó.
Cà phê single origin nổi tiếng và càng được ưa chuộng thì lợi ích hoàn toàn trở lại nơi mà nó được canh tác. Điều này phần nào củng cố thêm danh tiếng và sự uy tín của trang trại cà phê. Hay thương hiệu thương mại của loại cà phê đó. Bởi vì nó rõ ràng, mình bạch và thể hiện trách nhiệm do khả năng dễ dàng truy xuất nguồn gốc của nó.
Chất lượng
Một trong những yếu tố nổi bật nhất của “cà phê bản địa” là chất lượng của nó. Thứ nhất, single origin được canh tác và nuôi trồng với sản lượng hạn chế. Thứ hai, mẻ rang được thực hiện với số lượng không nhiều. Vậy nên, người nông dân và thợ rang có thể quan sát kỹ lưỡng từng công đoạn của quá trình. Ngoài ra, sự phân loại và loại bỏ những hạt lỗi được thực hiện nghiêm nghặt. Đảm bảo rằng mỗi mẻ cà phê có hương vị tốt và đồng nhất nhất có thể.
Giá cả
Mặc dù, cả single origin và blends (cà phê phối trộn) đều rất phổ biến. Nhưng có nhiều điểm khác biệt giữa hai loại cà phê này. Ngoài chất lượng, hương vị ra; thì giá cả là một yếu tố chính yếu.
Thường thì giá của “cà phê đơn nguồn gốc” có xu hướng đắt hơn so với các loại cà phê phối trộn (blend). Bởi cà phê phối trộn (coffee blend) được phối từ nhiều loại khác nhau. Kết quả là, hương vị của cà phê phối trộn sẽ không bộc lộ rõ được sự đặc trưng khác biệt như single origin vốn có. Ngược lại, single origin lại rất được chăm chút từ những chi tiết nhỏ như khâu nuôi trồng, phân loại, lọc hạt để loại những hạt lỗi … Điều này lại thường ít được chú ý và sự kỹ lưỡng không cao đối với coffee blend. Hơn nữa, single origin được canh tác theo mùa. Chúng chỉ có ở vào một số tháng nhất định trong năm. Do đó, “cà phê đơn nguồn gốc” cũng được sản xuất với số lượng ít hơn so với coffee blend.
Các loại single origin – “cà phê bản địa”/ “cà phê đơn nguồn gốc”
Cà phê từ một trang trại
Một số chuyên gia cho rằng, single origin là cà phê được sản xuất từ một địa điểm cụ thể. Đây là một trong những loại cà phê có nguồn gốc chính thống và hiếm nhất. Những người yêu cà phê coi đây là một trong số những loại cà phê có chất lượng cao nhất.
Nhiều người sành cà phê còn gọi đây là cà phê độc quyền bởi nguồn gốc độc nhất vô nhị của nó. Vì nó chỉ đến từ một địa điểm cụ thể, nên loại cà phê này có giá khá đắt đỏ. Gía của nó có thể dao động từ vài usd đến hàng trăm usd cho khoảng 500 gram cà phê hạt.
Cà phê từ nhiều trang trại
Single origin cũng được ghi nhận là loại cà phê của một số ít các trang trại sản xuất cùng một loại cà phê. Trong cùng một khu vực có điều kiện tương tự nhau. Đây cũng là định nghĩa về single origin khá phổ biến.
Loại cà phê này rất được khuyến khích bởi vì có sự kết hợp khá tuyệt vời của nông dân và các nhà rang xay. Sự liên kết này mang đến nhiều ưu thế cho sản phẩm. Từ chất lượng, tính đồng nhất và lợi nhuận cao hơn cho nông dân.
Tuy nhiên, nhược điểm chính của điều này, đó là tính độc quyền bị mất đi. Cạnh đó, tính xác thực cũng sẽ không được rõ ràng như cà phê từ một trang trại duy nhất.
Cà phê từ một quốc gia
Đây là định nghĩa phổ biến nhất về “cà phê bản địa”. Nghĩa là cà phê có thế đến từ nông trại bất kỳ nào, miễn là ở trong cùng một quốc gia. Điều này cũng là một cách làm thương hiệu rất tốt cho cà phê của một đất nước nào đó. Một số loại cà phê bản địa nổi tiếng thế giới đến từ các nước như Brasil, Kenya, Guatemala, Ethiopia, Peru …
“Cà phê đơn nguồn gốc” có phải là cà phê đặc sản (specialty coffee) không?
Chúng ta cũng thấy rằng, single origin cũng được ghi nhận là loại cà phê tốt có hương vị đặc trưng. Vậy nó có phải là specialty coffee không?
Thực tế thì trên thế giới có nhiều loại cà phê chất lượng cao. Nhưng để được công nhận là cà phê đặc sản (specialty coffee) thì cần phải đạt một vài tiêu chí theo quy định. Theo Hiệp hội Cà phê Đặc sản Thế giới (SCA), cà phê được xem là specialty coffee phải đạt từ 80 điểm trở lên trong thang điểm đánh giá cà phê tối đa là 100 điểm. Các nhà thẩm định sẽ thử nếm, chấm điểm và xếp loại cà phê theo các tiêu chí quy định.
Để được công nhận là specialty coffee, hạt cà phê không có các khuyết tật thuộc nhóm primary defect. Giới hạn 0-3 đối với full defect. Và tối đa là 5% ở trên hoặc 5% ở dưới kích thước sàng lọc yêu cầu. Bên cạnh đó, chất lượng của chúng cũng được đánh giá bởi các tiêu chí về: hương vị (flavor), mùi thơm (aroma) và độ chua (acidity). Không chỉ vậy, tách cà phê phải hoàn hảo và không bị lỗi.
Vậy, single origin chỉ được gọi là specialty coffee khi nó đạt được những tiêu chí quy định của cà phê đặc sản.
“Cà phê đơn nguồn gốc” với làn sóng cà phê thứ ba
Trong quá khứ, “cà phê đơn nguồn gốc” không được đánh giá cao như ngày nay. Cà phê này đạt tăng trưởng đột biến và được công nhận về chất lượng từ khi xuất hiện làn sống cà phê thứ ba. Tóm lại, làn sóng cà phê thứ ba đã đưa “cà phê bản địa” tiến lên một tầm cao mới.
Cà phê đã được sử dụng hàng trăm năm qua, nhưng cà phê chỉ được xem là một món thức uống kích thích và mang lại sự sảng khoái. Cà phê chưa được chú trọng đánh giá về sự khác biệt theo vùng địa lý, phương pháp chế biến hay kỹ thuật rang … Hương vị cũng chưa được khám phá và quan tâm nhiều.
Theo thời gian, đã có nhiều sự thay đổi trong văn hoá thưởng thức cà phê, cũng như kỹ thuật canh tác, chế biến … Làn sóng cà phê thứ ba là một cuộc cách mạng, tập trung vào việc thưởng thức và chất lượng của cà phê. Trong làn sống cà phê thứ ba, single origin phát triển nhờ động lực rất to lớn vì nó được chú trọng chi tiết đến từng công đoạn hình thành hạt cà phê. Cà phê gần như đã bước sang một trang mới tích cực và ngày càng phát triển.
“Cà phê đơn nguồn gốc” ngon nhất
Điểm nổi trội nhất của loại cà phê này là hương vị tích cực, cụ thể và rất đặc trưng. Dưới đây là một số loại cà phê ngon nhất mà bạn có thể mua trên thị trường. Mỗi loại có âm sắc hương vị đặc trưng riêng biệt. Với những loại cà phê hảo hạng này, nên sử dụng phương pháp pour over khi pha chế để cho ra ly cà phê hương vị tuyệt vời nhất.
- Kenya AA
Cà phê Kenya nổi tiếng thế giới bởi sự khác biệt về hương vị rất riêng. Thông thường, chúng đạt độ cân bằng tốt, body trung bình và rất đậm đà. Hương vị nồng, ngọt ngào và phản phất mùi của hoa cỏ.
- Yirgacheffe từ Ethiopia
Cà phê Ethiopia có body nhẹ hơn và thường có tone màu đất. Cà nhà rang thường đưa những hạt cà phê này đến mức vừa phải (medium). Lúc này chúng đạt độ cân bằng tốt nhất, độ chua tích cực nhất, hương vị trái cây cam chanh bừng sáng nhất.
- Guatemalan
Guatemalan có hương vị đa dạng tuỳ theo từng phương pháp sơ chế khác nhau. Nhưng nhìn chung, nổi bật nhất là vị chua tinh tế của trái cây, dịu nhẹ, body dày. Loại cà phê này được rang ở mức độ medium là tốt nhất về chất lượng và hương vị.
- Sumatra
Đây là loại cà phê có body dày và có tính acid thấp. Hương vị ngọt, dịu nhẹ và mùi hương phức tạp, đa dạng. Cà phê Sumatra thường được rang ở mức đậm (dark).
